Από την Αγία Σοφία του Κωνσταντίνου στην Αγία Σοφία του Ιουστινιανού
Μὲ δέος παρουσιάζουμε κάποιες σκέψεις γύρω ἀπὸ τὸ τεράστιο αὐτὸ κεφάλαιο –μᾶλλον κεφαλάρι– τῆς ἱστορίας, ἐπιχειρώντας νὰ δώσουμε ἕνα «στίγμα» της μέσα ἀπὸ ἕνα «δακτυλικὸ ἀποτύπωμα», ποὺ εἶναι ἡ Ἁγία τοῦΘεοῦ Σοφία, ἕνα ἀποτύπωμα ποὺ μένει –εἰδικὰ στήν ψυχὴ τῶν Ἑλλήνων– ἀνεξίτηλο μέχρι σήμερα. Τό βιβλίο αὐτό ξεφεύγει ἀπό τή γραμμή τῆς παραδοσιακῆς συγγραφῆς βιβλίων ἀναφερομένων στήν κακῶς‒κατά τόν γράφοντα‒ λεγόμενη «Βυζαντινή Αὐτοκρατορία», ὅρο πού πρῶτος χρησιμοποίησε ὁ Ἱερώνυμος Βόλφ τό 1562. Προκρίθηκε ὡς τίτλος τό «ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ», διότι αὐτό ἦταν κατ’ οὐσίαν ἡ τυπικά ὀνομαζόμενη, ὥς τήν πτώση της, «Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία». Ὁ «ρωμαϊσμός» ἦταν ἕνας τίτλος- φάντασμα. Μέ κέντρο τήν ΚΠολη ‒προέκταση τοῦ ἑλληνικοῦ Βυζαντίου‒ γεννήθηκε ἕνα νέου τύπου κράτος, πού διατήρησε ‒πλήν τοῦ τίτλου‒ ἐλάχιστα ρωμαϊκά στοιχεῖα· ἕνα νέο κράτος μέ δικό του ἰδεολογικό θρησκευτικό σχῆμα, μέ δικό του πληθυσμιακό μεῖγμα ‒κατά πλειονοψηφία ἑλληνικό ἤ ἑλληνόφωνο‒, ὅπου ἡ γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία διαμορφώνει τό νέο πνευματικό κλῖμα εἶναι ἡ Ἑλληνική, ἡ γλῶσσα πού γίνεται σταδιακά καί ἐπίσημη κρατική, χωρίς νά παύει νά ἀναπτύσσεται καί στή δημώδη ἐκφορά της. Σέ γενικές γραμμές τό βιβλίο αὐτό πραγματεύεται τή γέννηση ἑνός νέου κράτους, μέ πνευματικό περιεχόμενο ἑλληνοχριστιανικό, ἐνῶ παράλληλα ἐξετάζει διά μακρῶν τόν «ἀπό-ρωμαϊσμό» τῆς Δύσης καί τή γέννηση μιᾶς Εὐρώπης μέ «βαρβαρικές» φυλετικές καταβολές. Καί κάτι πού ἀφορᾶ στόν ὑπότιτλο: ἡ Ἁγία Σοφία δέν ἦταν ἁπλῶς τό κορυφαῖο ἀρχιτεκτόνημα τῆς Αὐτοκρατορίας· ἦταν σύμβολο ἰδεολογικό καί θρησκευτικό, πού εἰδικά γιά τόν ἑλληνικό λαό ἦταν καί παραμένει ὑπερ-σύμβολο, κάποτε ἐθνικό καί θρησκευτικό, σήμερα περισσότερο θρησκευτικό.
